Bron: EOS Wetenschap – Nieuwsbrief september 2025
Laat drie zware reuzensterren om elkaar heen wentelen, en je krijgt een bijzonder spiraalpatroon te zien. Dat blijkt uit de foto van het Apep-systeem, gemaakt door de James Webb-ruimtetelescoop.
Apep, genoemd naar de Egyptische aartsvijand van de zonnegod Ra, werd eind vorige eeuw ontdekt, op ongeveer achtduizend lichtjaar afstand in het zuidelijke sterrenbeeld Norma (Winkelhaak). Het is een drievoudige ster: twee extreem zware, hete en heldere sterren (zogeheten Wolf-Rayet-sterren) draaien op kleine afstand eens in de 190 jaar om elkaar heen; op veel grotere afstand bevindt zich een derde reuzenster, met een omlooptijd van minstens tienduizend jaar.
Op de James Webb-opname zijn de drie sterren, in het centrum van de foto, nauwelijks afzonderlijk te zien (de ster linksonder is een voorgrondster). Veel opvallender is de spiraalvormige nevel. Die bestaat uit kleine koolstofhoudende stofdeeltjes.
Het stof ontstaat doordat de twee snel roterende Wolf-Rayet-sterren krachtige sterrenwinden produceren, met snelheden van miljoenen kilometers per uur, die met elkaar in botsing komen. In dat weggeblazen stof condenseren kleine vaste stofdeeltjes. Door de baanbeweging van de twee sterren wordt het stof in een spiraalpatroon de ruimte in geblazen.
Explosie
De scherp omlijnde ‘holtes’ in die colliding wind nebula worden veroorzaakt door de zwaartekrachtverstoringen van de derde ster in het Apep-systeem, zo blijkt uit recente computersimulaties van Ryan White (Macquarie University, Sydney) en zijn collega’s.
Wolf-Rayet-sterren leven relatief kort; in de (astronomisch gesproken) nabije toekomst zullen de twee sterren in het centrum van de nevel exploderen als extreem krachtige hypernova’s. Mede dankzij hun grote massa en snelle rotatie ontstaat daarbij vermoedelijk een zogeheten gammaflits.
Gammaflitsen worden regelmatig waargenomen in andere sterrenstelsels; het Apep-systeem is de beste kandidaat voor zo’n extreem energierijke explosie in ons eigen Melkwegstelsel.
