Teken in het buitenland: wees voorzichtig

Zoals de naam al aangeeft, kan ‘tekenencefalitis’ in sommige regio’s worden overgedragen door teken. Deze mijtachtigen zijn bijzonder actief tussen het begin van het voorjaar en het einde van het najaar. Tekenencefalitis is een potentieel dodelijke virusinfectie1 die niet mag worden verward met de ziekte van Lyme.2

Na een lange periode van beperkte verplaatsingen doet de zin in wandelingen in de openlucht zich waarschijnlijk voelen, misschien in het buitenland. Op zich een heel goed idee, mits enkele voorzorgsmaatregelen wanneer je route door de bossen, weiden, parken of tuinen van bepaalde regio’s gaat.

Hoewel tekenbeten meestal ongevaarlijk zijn, kunnen ze echter verantwoordelijk zijn voor de overdracht van virussen en bacteriën die ziekten bij de mens veroorzaken. Een van de bekendste is de ziekte van Lyme, die verschillende organen, de huid evenals de gewrichten en het zenuwstelsel kan aantasten.3 Aangezien deze ziekte door een bacterie wordt veroorzaakt, is het goede nieuws dat het nemen van antibiotica de verspreiding ervan kan tegengaan en de ziekte kan genezen. Er zijn ook momenteel klinische testen aan de gang met een kandidaat vaccin.4

Een ziekte in opkomst

Een andere infectie van het zenuwstelsel die mogelijk wordt veroorzaakt door de beet van een geïnfecteerde teek, tekenencefalitis (ook wel “TBE” genoemd), is veel minder bekend dan de ziekte van Lyme. Tekenencefalitis wordt veroorzaakt door een virus dat behoort tot de familie van de Gele Koorts.5,8 Slechts 1 op de 4 Belgen heeft er al van gehoord.6 Het rapport van het ECDC (European Center for Disease Prevention and Control) geeft echter aan dat ze zich uitbreidt en jaar na jaar toeneemt – in 2014 waren er ongeveer 2.000 gevallen in Europa, in 2018 waren dat er meer dan 3.000.7

TBE wordt voornamelijk door teken overgedragen, maar besmetting is ook mogelijk (maar minder vaak) door de consumptie van rauwe zuivelproducten van besmette geiten, schapen of koeien.8

Risicogebieden

Het TBE-virus wordt teruggevonden in regio’s van ten minste 20 Europese landen9 : Oostenrijk, Zwitserland, Noord-Italië, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Polen, het voormalige Joegoslavië, de voormalige USSR en, dichter bij huis, de Elzas, Zuid-Duitsland, met uitbraken in Zuid-Nederland, Zweden, Denemarken en de Baltische staten. Hoewel niet endemisch, worden Japan, Engeland en België sinds 2019 als “getroffen” beschouwd, wat betekent dat het virus sporadisch en voor een beperkte periode kan worden opgespoord.8,9

Risicovolle bestemming? Drie vragen die je jezelf moet stellen

  • Waar? Is jouw bestemming een risicogebied?
  • Wanneer? Het risico om besmet te raken neemt toe van het vroege voorjaar tot het late najaar, dit is een periode waarin ook de grote vakantie valt.
  • Welke activiteiten? Buitenactiviteiten in bosrijke of hoge grasvelden (wandelen, tuinieren, kamperen, vissen, golfen…) zijn bijzonder risicovol.

Een manier om het risico van TBE te verifiëren is beschikbaar op www.tekenvaccinatie.be/risk-checker.

De beste bescherming tegen tekenencefalitis: preventie

Helaas bestaat er momenteel geen enkele behandeling voor deze virusinfectie. Enkele algemene voorzorgsmaatregelen kunnen echter al het risico op een beet van een besmette teek verminderen8:

  • Een lange broek dragen, de broekspijpen in je sokken steken, hoge schoenen en een T-shirt of trui met lange mouwen dragen.
  • Na wandelen of spelen in bossen of struiken je lichaam onderzoeken op teken. Het is belangrijk om de lichaamsplooien en behaarde gebieden te controleren.
  • Niet in hoog gras wandelen.
  • Insectenwerende sprays gebruiken om je te beschermen. Helaas beschermen deze alleen de plek waarop de spray wordt aangebracht. Bovendien biedt dit soort producten geen 100% bescherming en werken ze maximaal enkele uren.

Vaccinatie is de meest effectieve preventie die TBE kan helpen voorkomen. Dit wordt door de Hoge Gezondheidsraad aanbevolen voor personen die tijdens het actieve tekenseizoen in risicogebieden activiteiten in de openlucht doen8. Vaccinatie tegen TBE geeft een globale werkzaamheid van 96 tot 99% bij regelmatig gevaccineerde mensen.10 Het loont dus de moeite om de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (www.wanda.be) te raadplegen of erover te praten met je arts als je van plan bent om naar een gebied te reizen dat als risicogebied is geïdentificeerd. 

5 dingen die je misschien niet weet over teken

  • Een tekenbeet is niet onmiddellijk merkbaar omdat hij geen pijn doet: het speeksel van de teek heeft een verdovend effect dankzij het bioactieve antistollingsmiddel, het lokale verdovingsmiddel en de ontstekingsremmende stoffen.11
  • Het tekenseizoen wordt verlengd: de ideale bodemtemperatuur voor teken ligt tussen 6 en 25°C. De opwarming van de aarde verlengt dus hun actieve seizoen (momenteel van maart tot oktober).12
  • Teken zijn goede vectoren voor virussen, eenmaal geïnfecteerd dragen teken het virus levenslang met zich mee.13  
  • Het TBE-virus circuleert in België al enkele jaren bij everzwijnen, herten en runderen.8 
  • Directe overdracht: het virus dat verantwoordelijk is voor tekenencefalitis komt direct na de tekenbeet ons lichaam binnen14

Voor meer informatie:

www.tekenvaccinatie.be

www.sciensano.be/nl/gezondheidsonderwerpen

www.wanda.be

Referenties

1. European Center for Disease Prevention and Control. Annual Epidemiological report 2014 – emerging and vector-borne diseases. Stockholm: ECDC; 2014.

2. Stanek G, et al.. Lyme borreliosis. Lancet 2012; 379: 461-73

3. https://www.sciensano.be/nl/gezondheidsonderwerpen/ziekte-van-lyme/symptomen.

4.https://valneva.com/press-release/valneva-completes-recruitment-for-phase-2-studies-of-its-lyme-disease-vaccine-candidate-vla15/.

5. Ruzek. Virology in Dobler G. et al.The TBE Book (3rd edition). . Global Health Press. Singapore 2020. DOI: 10.33442.26613980_TBE-3

6. TBE Awareness, Coverage and Compliance research 2018 Belgium, IPSOS, 2019

7. https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/TBE-annual-epidemiological-report-2018.pdf.

8. Conseil Supérieur de la Santé. Vaccination contre l’encéphalite à tiques (TBE). Bruxelles: CSS; 2019. Avis n° 9435.

8. Hoge Gezondheidsraad. Vaccinatie tegen tekenencefalitis (Tick-Borne Encephalitis, TBE) Brussel: HGR; 2019. Advies nr. 9435

9. Erber W et al in Dobler G. et al.The TBE Book (3rd edition). Global Health Press. Singapore 2020. DOI: 10.33442.26613980_TBE-3 – Chapter 12b

10. Heinz FX, et al.. Vaccination and tick-borne encephalitis, central Europe. Emerg Infect Dis. 2013 19(1): 1103-1119

11.Parola P, Raoult D. Ticks and tickborne bacterial diseases in humans: an emerging infectious threat. Clin Infect Dis. 2001; 32:897-928.

12. Lindquist L, Vapalahti O. Tick-borne encephalitis. Lancet. 2008;371:1861-1871. Süss J. Epidemiology and ecology of TBE relevant to the production of effective vaccines. Vaccine. 2003;21(Suppl.1):S19-35

13. Gritsun, T. Tick-Borne Encephalitis Antiviral Research. 2002.

14. Croughs, M and Maniewski-Kelner, U. Tick-Borne Encephalitis. Accessed June 2020 on: https://www.wanda.be/en/a-z-index/tick-borne-encephalitis/

(Bron: Pfizer)

Bron: Mediplanet 01.07.2020